آنژیوگرافی
آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی فرایندی است که اطلاعات دقیقی از عروق را تهیه و قبل از عمل در اختیار جراح قرار میدهد که باتصویربرداری اشعه ایکس از عروق خونی انجام می شود، با استفاده از مواد کنتراست (ماده حاجب) به جریان خون تزریق شده که از طریق یک لوله پلاستیکی نازک (کاتتر) در رگ خونی قرار می گیرد انجام می شود. تصاویر حاصل از آن آنژیوگرافی نامیده می شوند. آنژیوگرافی اطلاعاتی در خصوص اختلالات عروق خونی مانند انسداد، تنگ شدن، التهاب، گسترش غیرطبیعی و خونریزی را فراهم می کند، این تست برای بررسی شریان ها یا رگ های باریک یا بزرگ مسدود شده یا نقص عروقی در بسیاری از نقاط بدن، از جمله قلب ،مغز، شکم و پاها مورد استفاده قرار می گردد. براساس این اطلاعات، جراح می‌تواند برخی از بیماری‌ها را بدون نیاز به عمل جراحی باز، درمان کند و در صورت نیاز به عمل باز، نتایج آنژیوگرافی جراح را در انجام سریع و دقیق جراحی یاری می کند. آنژیوگرافی، روش استاندارد طلایی(Gold standard)برای تشخیص تنگی‌ها ، انسدادها یا سایر اختلالات عروقی است.
انواع آنژیوگرافی
دو روش تکنیکی برای انجام آنژیوگرافی قلب وجود دارد که عبارتند از:
- آنژیوگرافی ازطریق پا
- آنژیوگرافی ازطریق دست
بدیهی است که در روش آنژیوگرافی از راه دست، بیمار سریعتر می تواند فعالیت های روزمره را از سر گیرد. علاوه بر این، نیازی به قراردادن کیسه شن بر روی کشاله ران برای جلوگیری از خونریزی نیست. با این حال، هر دو روش آنژیوگرافی از راه پا و نیز از طریق مچ دست، تقریبا عوارض یکسانی دارند.مهمترین ملاک تعیین استفاده از تکنیک آنژیوگرافی از طریق مچ دست یا کشاله ران تشخیص متخصص و همینطور میزان تبحر در هر یک از این تکنیک هاست. بسیاری از پزشکان با روش شریان ران پا راحتتر هستند و تنها آن را توصیه می کنند. در ایالات متحده شمار پزشکانی که روش شریان رادیالی مچ دست را ترجیح می دهند در حال افزایش است. روش شریان رانی برای بیمارانی ممکن است استفاده شود که حفظ و نگهداری از رگ رادیال مچ دست ضروری است مانند بیماران نیاز به دیالیز.
علت تجویز آنژیوگرافی چیست؟
پزشک در صورت وجود علائم زیر توصیه به انجام آنژیوگرافی عروق کرونر می کند:
- علائم بیماری عروق کرونر ، مانند آنژین(درد قفسه ی سینه)، فک ، بازو یا گردن که با آزمایش های دیگر قابل توضیح نیست
- آنژین صدری بی ثبات (افزایش درد قفسه سینه)
- بیماری مادرزادی قلب (نقص قلبی در بدو تولد)
- گزارش نتایج غیرطبیعی درتست استرس قلبی غیر تهاجمی
- مشکلات سایر عروق خونی یا آسیب دیدگی در قفسه سینه
- مشکلات دریچه قلب که نیازمند جراحی می باشد
در طول آنژیو گرافی چه اتفاقی رخ میدهد؟
قبل ازآنژیو گرافی، یک آرام بخش به بیمار داده می شود. بطور معمول بیمار در طول آنژیوگرافی بیدار خواهد بود( مگر در شرایط خاص که بیمار همکاری لازم را نمی تواند داشته باشد که با تشخیص پزشک نیاز به بیهوشی داشته باشد) . پزشک متخصص یک منطقه از بدن را در ناحیه کشاله ران یا بازو ضدعفونی و با بی حسی موضعی کاتتر را وارد شریان می کند. فرد ممکن است فشار را احساس کنید. یک لوله نازک به نام کاتتر به آهستگی از طریق یک شریان به سمت قلب هدایت می گردد. پزشک کل مراحل عبور کتتر در داخل عروق را بر روی یک مانیتور مشاهده خواهد کرد.
آنژیوگرافی حدود یک ساعت طول می‌کشد که شامل مراحل قبل و پس از آن نیز می باشد. اگر در هنگام آنژیوگرافی ، نیاز به وارد کردن استنت باشد (آنژیوپلاستی) ، زمان بیشتری طول خواهد کشید.
مراقبت‌های قبل از آنژیوگرافی:
- ۶ تا ۸ ساعت قبل از آنژیوگرافی بیمار باید ناشتا باشد.
- بررســی حــساسیت های بیمــار بــه دارو، مــواد غذایی مانند غذاهای دریایی: مثل ماهی و حساسیت به مواد حاوی ید
- بیمار باید داروهایش را طبق نظر پزشک ادامه یا قطع نماید. صـبح روز آنژیـوگرافی عموما داروهـایی مانند هپارین ،انسولین، گلی بن کلامید و متفـورمین را قطـع می شود.
- با توجه به جـواب آزمـایش PT و مطابق نظر پزشک وارفارین از چند روز قبل از آنژیوگرافی قطع می شود
- نوار قلب و اکوکاردیوگرافی قبل از آنژیوگرافی انجام شود
- یک نفر همراه برای بیمار الزامی است
- اگر بیمار مبتلا به فشار خون بالا و دیابت هست حتما باید به پزشک خود اطلاع دهد
- روز قبل از آنژیوگرافی استحمام صورت گیرد و موهای زائد کشاله ران تمیز شود.
مراقبت‌های بعد از آنژیوگرافی
- بیمار حداقل باید به مدت پنج الی شش ساعت پس از آنژیوگرافی روی تخت استراحت داشته باشد.
- بیمار نباید تا ۱۲ ساعت عضوی که جهت آنژیوگرافی به کار رفته‌است (کشاله ی ران یا مچ دست) را خم و راست کند
- بیمار بعد از ترخیص، باید به آهستگی قدم بردارد و از دویدن و حرکات سریع پرهیز کند
- بیمار تا چند روز پس از انجام آنژیوگرافی باید از فعالیت‌های شدید و سنگین خودداری کند.
- درصورت مشاهده ی درد و تورم در ناحیه ی آنژیوگرافی ، ازمسکن استفاده کنید همچنین کمپرس گرم مانعی ندارد. اگر درد و تورم شدید بود، حتما با پزشک مشورت شود.
- در آنژیوگرافی از طریق کشاله ران بیمار پس از انجام آنژیوگرافی، برای قطع شدن خونریزی، یک کیسه شنی به مدت چند ساعت در کشاله ران خود قرار می دهد اما در آنژیوگرافی از طریق دست به این صورت نیست وبسیار راحت تر انجام می شود.
- عــصر روز تــرخیص بیمار به حمام می تواند برود
- مصرف داروها را مطابق دستور پزشـک ادامه پیدا کند و از کم و زیاد کردن و یـا قطـع داروها پرهیز شود
- رژیم غذایی بـا محـدودیت نمـک و چربی مراعات شود
- میوه و سبزیجات تازه و مواد غذایی پر فیبر مصرف شود تا از یبوست احتمالی پیشگیری شود
- سیگار کشیدن قطع شود
- از فعالیت های ورزشی و سنگین پرهیز شود
- از قرار گرفتن در محیط های خیلی گرم و سرد پرهیز شود
- از محیط پر استرس دوری شود
- از مصرف قهوه و کافئین دوری شود
- نوشیدن مقدار زیادی آب بعد ازآنژیوگرافی برای کمک به کلیه ها و دفع ماده حاجب مفید خواهد بود
- حتما سی دی و جواب آنژیوگرافی را تحویل گرفته شود تا در مراجعات بعدی به پزشک همراه بیمار باشد
بیماران بعد از جراحی قلب اغلب از درد های پراکنده و شدید در قفسه سینه، شانه و ناحیه ستون فقرات، جناغ و گردن شکایت می کنند. این درد ها پس از عمل به طور طبیعی احساس می شوند و با مرور زمان از شدت آن کاسته خواهد شد.
بیمار چند روز پس از آنژیوگرافی مرخص می شود؟
بر اساس شرایط بیمار، ممکن است فرد از چند ساعت تا یک شب در بیمارستان بماند. در این مدت از بیمارخواسته می شود تا مایعات زیاد بنوشید تا از کمبود آب بدن جلوگیری شده و ماده حاجب از طریق کلیه ها دفع گردد.
عوارض آنژیو گرافی
-
خون ریزی زیر پوست در محل زخم: باید بعد از چند روز بهبود یابد، اما در صورت نگرانی با پزشک خود تماس بگیرید.
- کبودی: معمولاً کبودی ناشی از ورود کاتتر برای چند هفته طبیعی است.
- حساسیت نسبت به رنگ کنتراست: باعث ایجاد علائمی مانند بثورات جلدی می شود. پیش از انجام عمل باید درمورد هرگونه حساسیتی که دارید با پزشک خود در میان بگذارید.
شایع ترین خطرات ناشی از آنژیوگرافی عبارتند از:
- خونریزی
- سکته مغزی
- سکته قلبی
- عفونت در محل تزریق
- نارسایی کلیه
- واکنش به ماده حاجب
- اما در موارد نادر اگر در حین عبور کاتتر بیمار دچار عارضه ای شود، غالبا می توان به سرعت داروهای لازم را به طور مستقیم به داخل قلب تزریق و مشکل را برطرف کرد.