بیماری شریان محیطی

بیماری سرخرگ محیطی(Peripheral Artery Disease) یا به اختصار PAD ، یک بیماری شایع سیستم گردش خون است که به علت تنگ شدن شریان ها (سرخرگ ها) جریان خون به سمت اندام های محیطی کاهش می یابد.

در بیماری شریان های محیطی پلاک هایی در دیواره سرخرگ هایی که خون را به اندام های محیطی می رسانند تشکیل می گردند. پلاک یا آتروم ماده ای است که از چربی و کلسترول ساخته می شود. پلاک ها سبب انسداد و تنگی عروق می شود که اغلب مواقع سبب کاهش یا قطع کامل جریان خون به اندام های محیطی به ویژه پاها می شود. در صورتی که بیماری عروق محیطی شدید باشد انسداد عروق سبب مرگ بافتی(نکروز) و گاهی اوقات سبب قطع عضو (دست یا پا ) می شود.

هنگامی که فردی به بیماری شریان محیطی مبتلا شده است، اندام های انتهایی (معمولاً پاها) به مقدار کافی خون دریافت نمی کنند. این امر سبب بروز علائمی مانند درد در پاها در حین راه رفتن می شود. بیماری شریان محیطی یکی از نشانه های تجمع رسوب چربی در شریان ها (تصلب شرایین یا آترواسکلروز) می باشد. این وضعیت می تواند منجر به کاهش جریان خون به سمت  مغز ،قلب و پاها گردد.

اصولا بیماری شریان محیطی با ورزش ،ترک دخانیات و یک رژیم غذایی سالم قابل درمان می باشد.

بیماری شریان محیطی علل مختلفی می تواند داشته باشد و بسته به هر فرد متفاوت خواهد بود. آترواسکلروز یا تصلب شرایین که ناشی از تغییر ساختار شریان ها است شایعترین علت بیماری شریان محیطی می باشد. آترواسکلروز زمانی اتفاق می افتد که پلاک در رگ‌های خونی ایجاد شود. آترواسکلروز می‌تواند جریان خون را محدود نماید و در صورت عدم درمان ، می‌تواند باعث لخته شدن خون در شریان گردد.

عوامل زیر می توانند باعث ایجاد آترواسکروز شوند:

• فشار خون بالا(هیپرتانسیون)
• افزایش سطح خونی کلسترول یا تری گلیسیرید
• دیابت
• مصرف دخانیات

عواملی که سبب افزایش احتمال بروز بیماری شریان محیطی می شوند، عبارتند از:

• استعمال دخانیات
•  دیابت
• افزاش سن به ویژه پس از ۵۰ سالگی
• وزن بالا (نمایه توده بدنی بالاتر از ۳۰)
• پرفشاری خون (فشارخون ۱۴۰/۹۰ میلی متر جیوه یا بالاتر)
• سابقه خانوادگی بیماری عروق محیطی، بیماری قلبی یا سکته مغزی
•  کلسترول بالا (کلسترول تام بالاتر از ۲۴۰ میلی گرم در دسی لیتر)
• هموسیستئین بالا ( هموسیستئین یک جزء پروتئینی می باشد که به ساخت و حفظ بافت ها کمک می کند).

بسیاری از افراد مبتلا به بیماری سرخرگ محیطی دارای علایم خفیف یا بدون علامت هستند، ولی برخی از افراد مبتلا در هنگام راه رفتن درد دارند. علائم شامل درد عضلانی یا گرفتگی عضلات پاها و یا بازوها هستند که با فعالیت، مانند راه رفتن، ایجاد می شوند اما بعد از مدتی استراحت بطور کامل ناپدید می شوند. محل درد به موقعیت سرخرگ مسدود شده و میزان تنگی آن بستگی دارد. درد عضلات ساق پا شایع ترین محل است.  شدت این بیماری بطور گسترده، از یک ناراحتی خفیف تا دردهای ناتوان کننده ، متفاوت است.

 

علائم و نشانه های بیماری شریانی محیطی شامل موارد زیر است:

• نبض ضعیف در پاها
• بی حسی یا ضعف پا
• آتروفی عضلانی (تحلیل عضلات)
• تغییر رنگ پاها
• احساس سرما در پا
• پوست براق روی پاها
• اختلال نعوظ در مردان
• کندتر شدن رشد ناخن های پا
• ریزش مو یا کندشدن رشد مو روی پاها
• زخم بر روی پا و یا دست که بهبود نمی یابد.
• گرفتگی دردناک در یک یا هر دو پا که پس از انجام فعالیت های خاص، مانند پیاده روی یا بالا رفتن از پله ایجاد می شود.

در صورتی که بیماری شریان محیطی پیشرفت کند، ممکن است دردها هنگام استراحت یا خوابیدن و دراز کشیدن به اندازه ای شدید باشد که باعث اختلال در خواب شود. آویزان کردن پاها از لبه تختخواب یا قدم زدن در اتاق می تواند درد را بطور موقت تسکین دهد.

بهترین راه پیشگیری از بیماری شریان محیطی، در پیش گرفتن یک شیوه زندگی سالم می باشد.

برای پیشگیری از ابتلا به بیماری شریان محیطی، توصیه‌های زیر را رعایت کنید:

• ترک و اجتناب از مصرف دخانیات
• اگر مبتلا به دیابت هستید، قند خون خود را در کنترل نگه دارید.
• بطور منظم روزانه به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه ورزش کنید.
• سطح کلسترول و تریگلیسرید خون را پایین نگه دارید
• از افزایش فشار خون پیشگیری کنید
• پرهیز از مصرف غذاهای پرچرب
• حفظ وزن مناسب

پزشکان از طریق معاینات بالینی و تست های تصویربرداری می توانند به بیماری شریان محیطی پی ببرند.

برای تشخیص بیماری شریان محیطی می توان از موارد زیر استفاده کرد:

• معاینه بالینی: علائمی مانند ضعف یا فقدان نبض در زیر عروق تنگ شده و همچنین عدم بهبود مناسب زخم ها در مناطقی که درگیر و کاهش فشارخون در اندام های مبتلا را پیدا کند.
• شاخص فشارخون مچ پا- بازو  (ABI) : در این روش فشارخون مچ پا با فشارخون بازو مقایسه می شود.  در این روش ممکن است شما بر روی یک تردمیل راه بروید و در بازه زمانی قبل و بعد از ورزش فشارخون ثبت شود تا میزان تنگی شریان ها مشخص گردد.
• سونوگرافی داپلر: سونوگرافی داپلر برای  ارزیابی جریان خون موجود در عروق و شناسایی انسداد و تنگی شریان ها کمک کند.
• آنژیوگرافی: یکی دیگر از تست های تشخیصی برای مشکلات شریانی استفاده از انژیوگرافی با تزریق  ماده حاجب به داخل شریان می باشد. به کمک تکنیک های تصویربرداری مانند  X-Ray یا MRI یا سی تی آنژیوگرافی (CTA) می توان با دقت بالا تنگی و انسداد شریان را شناسایی نمود

درمان بیماری شریان محیطی با دو هدف صورت می گیرد:

• از بین بردن علائمی مانند درد پا ، که بیمار بتواند فعالیت های بدنی روزمره اش را دنبال کند.
• جلوگیری از پیشرفت آترواسکلروز جهت کاهش از خطر سکته مغزی و یا حمله قلبی در بیمار.

همانطور که قبل تر اشاره شد با تغییر شیوه زندگی می توان تا حدودی جلوی پیشرفت این بیماری را گرفت. در افراد سیگاری، ترک سیگار مهم ترین اقدامی در پیشگیری از ایجاد  عوارض جدی ناشی از این بیماری است. ولی در برخی موارد این تغییر شیوه زندگی کافی نیست و باید از مداخلات دارویی و یا جراحی استفاده نمود.

داروها:

استاتین ها: یک دسته دارویی برای کاهش چربی خون و سطح کلسترول بد ( LDL ) مورد استفاده قرار می گیرند.

داروهای فشار خون : کنترل فشار خون به بهبود بیماری کمک می کند

داروهای ضد پلاکتی:  جهت پیشگیری از تجمع پلاکت ها مصرف می شوند . از جمله این داروها می توان به آسپرین و پلاویکس اشاره نمود.

داروهای مسکن:  مصرف مواد کورتیزولی باعث افزایش جریان خون به اندام ها می شود. این به طور خاص به درمان علائم مشکلاتش نظیر درد پا، برای افرادی که بیماری عروق محیطی دارند، کمک می کند

آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری:

در این روش یک کاتتر که در نوک آن بالونی تعبیه شده است به درون شریانی که دچار اختلال شده وارد می شود، و با باد کردن بالون انسداد برطرف می گردد و برای جلوگیری از بازگشت مجدد تنگی یک داربست فلزی ظریف به نام استنت در رگ قرار می دهند.

ترمبولیز دارویی:

در این روش سعی می شود تا لخته خون درون شریان با استفاده از یک داروی ترومبولیتیک (حل‌کننده لخته) و کاتتری که لخته متلاشی‌شده را از رگ مبتلا خارج می‌کند، برداشته می‌شود.

جراحی بای پس:

در صورتی که این تکنیک های غیرجراحی کمتر تهاجمی نتواند بیمار مبتلا به تنگی شریان محیطی را درمان کند، لازم  است جراحی بای‌پس انجام گیرد . در این روش جراحی پلاک مسدودکننده برداشته می‌شود و با استفاده از پیوند پچ  و یا گرافت جریان خون بای پس می شود .