سندروم قلب شکسته (تاکوتسوبو)

از نظر علمی قلب یک ماشین زیستی ساده و در عین حال یک ارگان حیاتی است که در اکثر فرهنگ‌ها به‌عنوان جایگاه احساسی روح تعریف شده است. قلب نماد عشق، اندوه، صداقت، ترس و حتی شجاعت است. قلب در نگاه اولیه یک پمپ می باشد که خون را در کل بدن به گردش درمی‌آورد. از دیدگاه دیگر می‌توان قلب را به یک اسب سخت کوش و اعجاب انگیز  تشبیه کرد که در تمام عمرش برای زنده ماندن اعضای بدن در تلاش و حرکت است.

عموم مردم در سراسر دنیا با اصطلاح «قلب شکسته»  آشنا هستند. آیا امکان دارد کسی به خاطر شکستن قلبش جان خود را از دست بدهد؟ آیا امکان دارد افرادی که زمان طولانی، با هم زندگی کرده اند؛ پس از مرگ یکی دیگری هم جان خود را از دست بدهد؟ مرگ در اثر شکستن قلب فقط در افسانه ها و داستان ها اتفاق نمی‌افتد! بلکه در زندگی واقعی نیز اتفاق می افتد. این سندرم که سندرم قلب شکسته خوانده می‌شود و دارای علائمی همچون تنگی نفس و درد قفسه سینه می باشد؛ در ابتدا علائمی شبیه به حمله قلبی را نشان می دهد و تشخیص افتراقی آن کمی مشکل خواهد بود.

از گذشته‌های دور مردم عقیده داشتند که  شنیدن یک خبر هیجان انگیز و یا یک خبر درد ناک می‌تواند موجب حمله قلبی در فرد شود، اگرچه در آن زمان این عقیده فقط در حد یک نظر بوده و پشتوانه علمی نداشت، اما امروزه ارتباط بین قلب و حالات روانی ¸عواطف انسانی موضوعی ثابت شده است تا جایی که اصطلاح قلب شکسته یا دلشکستگی برای توصیف احساس غم شدیدی که هنگام تمام شدن یک ارتباط عاطفی شدید گریبانگیر فرد می‌شود در متون علمی نیز بکار می رود.

سندرم قلب شکسته یا Broken Heart یک بیماری گذرای قلبی است که غالباً توسط شرایط استرس زا و یا احساسات شدید مثبت و منفی به وجود آید. سندرم قلب شکسته همچنین می تواند توسط یک بیماری ناتوان کننده جسمی یا انجام یک عمل جراحی سنگین نیز ایجاد شود. سندرم قلب شکسته نام های دیگری نیز دارد، گاهی به عنوان کاردیومیوپاتی استرس، کاردیومیوپاتی تاکاتسوبو یا سندرم بالونی آپیکال نیز از آن نام برده می شود. افرادی که به سندرم قلب شکسته مبتلا می شوند، ممکن است دچار درد ناگهانی قفسه سینه شوند بطوری که ممکن است فکر کنند که دچار حمله قلبی شده اند. سندرم قلب شکسته تنها بخشی از قلب را تحت تأثیر قرار داده و به صورت گذرا عملکرد طبیعی قلب را مختل می کند. اما سایر قسمت های قلب به فعالیت خود ادامه می دهند، حتی ممکن است بصورت جبرانی انقباضات قوی تری نسبت به قبل داشته باشند.

نخستین بار دانشمندان ژاپنی در سال ۱۹۹۰ میلادی نشانگان یا سندرم تاکاتسوبو را شناسایی کردند ولی دلایل آن به طور کامل مشخص نبود. تاکوتسوبو در زبان ژاپنی کوزه ای بوده که برای شکار اختاپوس از آن استفاده می کردند و شباهت این کوزه با حالت بالونی بطن چپ در سندرم قلب شکسته باعث شد تا این بیماری را تاکوتسوبو بنامند.

علت دقیق بروز تاکاتسوبو مشخص نیست. اما اعتقاد بر این است که افزایش هورمون های استرس مانند آدرنالین ممکن است به طور موقت به قلب برخی از افراد آسیب برساند. البته چگونگی اینکه این هورمون ها می توانند به قلب آسیب برسانند یا اینکه چه چیز دیگری باعث بروز این سندرم می شود، همچنان مشخص نیست. البته انقباض موقت عروق بزرگ یا کوچک قلب نیز ممکن است نقشی در بروز این سندرم داشته باشند. همچنین افرادی که به سندرم قلب شکسته مبتلا می شوند نیز ممکن است ساختار عضله قلب آن ها با دیگران متفاوت باشد. سندرم قلب شکسته اغلب در اثر یک حادثه ناگهانی جسمی یا  عاطفی به وجود می آید.

علائم سندروم قلب شکسته

هر گونه درد دائمی و مزمن در قلب می‌تواند نشان از سندرم قلب شکسته داشته باشد و رسیدگی به آن بسیار مهم است و باید در صورت وجود هر گونه دردی در ناحیه قفسه سینه به اورژانس مراجعه نمایید.

در سندرم  قلب شکسته، بطن چپ قلب،  موقتاً ضعیف و کار خود را به‌درستی انجام نمی‌دهد. متخصصان  معتقدند شریان‌های که خون اکسیژنه را به عضلات  قلب می‌رسانند تنگ شده و باعث دردی در ناحیه قفسه سینه می‌گردد که می تواند باعث از بین رفتن بافت قلب و بی حرکتی آن ناحیه از عضله قلب گردد. این بی‌حرکتی در قلب،  باعث مشکلاتی در گردش خون می‌شود و اگر سندرم  قلب شکسته درمان نشود ممکن است به منجر به حملۀ قلبی مرگ آور شود.

علائم سندورم قلب شکسته بسیار شبیه به سکته قلبی می باشد. موارد زیر از شایع‌ترین علائم است:

• تنگی نفس
• درد قفس سینه
• سرگیجه
• ضربان نامنظم قلب

به طور کلی باید توجه داشت که هر درد جدی و طولانی مدت در قفسه سینه ممکن است علامت یک حمله قبلی باشد. درد های قفسه سینه باید جدی گرفته شوند.

شایع‌ترین علامت این سندروم ، آنژین صدری یا درد قفسه سینه می باشد. در بسیاری از مواقع اگر شخصی سابقه ی بیماری قلبی و عروقی هم نداشته باشد نیز ممکن است این درد را تجربه کند.

گاهی آریتمی یا نامنظمی ضربان قلب نیز هنگام بروز این سندروم رخ میدهد. در این وضعیت قلب نمی‌تواند پمپاژ مناسبی داشته باشد و خون کافی به همه ارگان های بدن نخواهد رسید که خیلی خطرناک است.

عوارض سندرم قلب شکسته

• تجمع مایعات در داخل ریه های (ادم ریوی)
• فشار خون پایین ( هیپوتانسیون)
• اختلال در ضربان قلب(آریتمی)
• نارسایی قلبی(HF)

در برخی از مواقع ممکن است فرد در مواجهه با یک موقعیت استرس زای جدید، مجددا دچار سندرم قلب شکسته گردد. ولی احتمال بروز مجدد این سندروم در مدت زمان کوتاه بسیار ناچیز است.

علل سندروم قلب شکسته

دلایل اصلی و مشخصی برای سندرم قلب شکسته کشف نشده است. دانشمندان اعتقاد دارند که موجی از هورمون های جنگ و گریز مانند آدرنالین، ممکن است موجب آسیب قلبی به شکل سندروم قلب شکسته در برخی از افراد گردد . انقباض موقتی عروق کرونری قلب ممکن است در ایجاد این حالت نقش ایفا کنند.

سندرم قلب شکسته عموما در اثر یک شوک جسمی یا عاطفی شدید ایجاد می گردد . این اتفاق گاهی بعد از یک هیجان با اثرات مثبت هم ممکن است اتفاق بیفتد. مانند برنده‌شدن در قرعه‌کشی بانک یا یک جشن غافلگیرکننده. تحقیقات نشان داده اند برخی از داروها به ندرت، ممکن است با افزایش ناگهانی هورمون های استرس منجر به سندروم قلب شکسته گردند.

تعدادی از عوامل احتمالی ایجاد تاکوتسوبو یا سندرم قلب شکسته:

1. شنیدن خبر غافلگیر کننده و بدون آمادگی مرگ عزیزان
2. طلاق
3. اطلاع از درگیری به یک بیماری وحشت آور
4. برنده شدن در قرعه کشی
5. یک جشن غافلگیر کننده
6. از دست دادن ناگهانی ثروت
7. بلایای طبیعی( سیل، زلزله…)
8. از دست دادن شغل
9. عوامل استرس زا فیزیکی، مانند تصادف و یا عمل جراحی بزرگ

چه کسانی که بیشتر دچار سندرم قلب شکسته می شوند؟

زنان، به‌خصوص زنان با سن بالای ۵۰ سال، بیشتر از مردان دچار این سندروم می‌شوند و ‌علت آن سطح پایین استروژن در آنها است هرچند از نظر علمی تایید نشده است.

متخصصین عقیده دارند، ژنتیک نیز می تواند در ایجاد این سندروم مؤثر باشد. آسیب به سر یا تشنج یا اختلالات روان‌پزشکی مثل اضطراب و افسردگی و همچنین سابقۀ بیماری قلبی خطر بروز  سندرم  قلب شکسته را بیشتر بالا می برد.

ریسک فاکتورهای سندروم قلب شکسته

عوامل رایجی برای ابتلا به این سندروم عنوان شده‌اند:

• سن:   افراد بالای ۵۰ سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندرم هستند؛
• سابقه مشکلات عصبی: افراد با سابقه اختلالات عصبی مانند آسیب سر یا تشنج دارند، بیشتر در معرض خطر سندروم قلب شکسته هستند
• سابقه اختلالات روانپزشکی در فرد: سابقه افسردگی یا اضطراب می‌تواند از عوامل محرک سندروم  قلب شکسته می باشد.
• آمیزش جنسی: این عامل هم بیشتر در زنان باعث بروز مشکل قلبی می‌گردد

تفاوت سندروم قلب شکسته با سکته قلبی

همان طور که پیش‌تر اشاره شد. سکته قلبی و سندروم قلب شکسته وضعیت بسیار مشابهی دارند. شاید تشخیص افتراقی این دو دشوار باشد. اگر با تفاوت‌های این دو آشنا باشیم بهتر می‌توانیم آنها را از هم متمایز کنیم.

سکته قلبی در هنگامی رخ می‌دهد که یکی از شریان های کرونری خونرسان قلب با هر علتی مسدود شده باشد. . اما در سندروم قلب شکسته انسداد شریان های کرونری رخ نمی دهد و جریان خون به دلیل اختلال در عملکرد قلب کاهش یافته اما انسدادی وجود ندارد. با این حال ممکن است در نتیجه بروز سندرم قلب شکسته جریان خون در شریان های قلب کاهش یابد.

دوره نقاهت سندروم قلب شکسته معمولا کوتاه می باشد. معمولا چند روز تا چند هفته زمان می‌برد. ولی در سکته قلبی دوره بهبودی ممکن است ماه ‌ها طول بکشد.

متخصصین به کمک تست های تشخیصی مختلف می‌تواند بررسی کند که حمله قلبی به فرد دست داده یا دچار سندروم قلب شکسته شده است.

کرونا و سندرم قلب شکسته

استرس ناشی از ویروس کرونا تأثیر بسیار زیادی بر قلب افراد می‌گذارد به طوری که بسیاری از افراد به سندرم قلب شکسته دچار می‌شوند.

استرس ناشی از ویروس کرونا می‌تواند قلب افراد را بشکند. طبق یافته‌های متخصصین قلب و عروق در اوهایو، کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو یا سندرم قلب شکسته در طول دنیا گیری کرونا چهار تا پنج برابر شده است.

تست های تشخیصی سندرم قلب شکسته

در مواقعی که پزشک  تشخیص احتمالی سندروم قلب شکسته می دهد از آزمایش‌های مختلف برای اطمینان و بیشتر استفاده می‌کند.

1. آنژیوگرافی عروق
2. آزمایش خون
3. نوار قلب
4. اکوکاردیوگرافی
5. MRI

پیشگیری  از سندروم قلب شکسته

احتمال اینکه سندروم قلب شکسته در حادثه اول برای فرد رخ دهد بسیار کم است. اینکه یک فرد به چه میزان می‌توان فشار‌های روزمره و خاص در زندگی را تحمل کند به عوامل بسیار زیادی مربوط می‌شود که در هر فرد متفاوت است. اما هر فردی با تمرین و آماده سازی خود برای شرایط خاص می‌تواند خود را برای شرایط سخت آماده کند.اما نمی‌توان وقوع حوادث مختلفی که ممکن است برای فرد رخ دهد را پیش بینی کرد و از وقوع آن‌ها پیش‌گیری کرد.

گاهی اوقات سندرم قلب شکسته ممکن است در مدت زمان کوتاهی مجدداً تکرار شود. به همین خاطر پزشکان درمان طولانی مدت با بتا بلاکر ها یا داروهای مشابهی که عوارض جانبی هورمون های استرس بر روی قلب را کاهش می دهند را تجویز می کنند. یکی از کلیدی ترین نکات برای پیشگیری از بروز سندرم قلب شکسته، کنترل استرس و مدیریت این موضوع است.

شاید بهترین راه برای پیشگیری از سندروم قلب شکسته تغییر سبک زندگی باشد  به گونه ای است که استرس کم‌تری را تجربه کنیم. همچنین فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن و یوگا که باعث کنترل استرس و افزایش حس آرامش در فرد می‌شود بسیار مفید است.

ورزش کردن، ترک سیگار و تغذیه مناسب می تواند به کاهش استرس و بروز بیماری های قلبی از جمله سندروم قلب شکسته کمک کند.

همیشه باید به این نکته توجه داشت سبک زندگی مان را طوری انتخاب کنیم که بتوانیم به سلامت خود و خانواده مان کمک کنیم.